სოფიო მაჭავარიანი
ადვოკატი, სამართლის დოქტორი

მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონს (შემდგომში – მეწარმეთა შესახებ კანონი ან კანონი) 2021 წლის აგვისტომდე რამდენიმე მნიშვნელოვანი რეფორმა შეეხო და მასში არაერთი არსებითი ცვლილება/დამატება განხორციელდა. თავდაპირველად კანონი უფრო გერმანულ სისტემას ეფუძნებოდა და შედარებით დეტალურად იყო რეგლამენტირებული საკორპორაციო სამართლის ძირეული პრინციპები, ხოლო შემდგომი ცვლილებებით, ე.წ. ამერიკულ სისტემაზე გადასვლის შედეგად, სამეწარმეო სფეროს კანონმდებლობა ძირითადად მხოლოდ პრინციპულ საკითხებს არეგულირებდა და დეტალური მოწესრიგება წესდებით ხორციელდებოდა.
სწორედ ამ ცვლილებების მთელ პერიოდში, მართალია, შპს-იდან გასვლა კანონში გაწერილი არ ყოფილა არც ერთ ეტაპზე, მაგრამ, როგორც ინსტიტუტი, აღიარებული იყო თეორიასა და სასამართლოს პრაქტიკაში. მიუხედავად ამისა, მისი ფართოდ გამოყენება საკანონმდებლო რეგულაციების არარსებობისა და, შესაბამისად, მწირი სასამართლო პრაქტიკის გამო ვერ ხდებოდა.

2021 წლის 2 აგვისტოს მიღებულ იქნა ახალი კანონი მეწარმეთა შესახებ, რომელმაც საკორპორაციო სამართლის მრავალი ინსტიტუტი ახლებურად და უფრო დეტალურად მოაწესრიგა. ერთ-ერთ მნიშვნელოვან სიახლეს წარმოადგენს პარტნიორის გასვლა შპს-იდან. აღნიშნულს არსებითი და პოზიტიური დანიშნულება აქვს პარტნიორთა უფლებების დაცვის სფეროში და ე. წ. ჩიხში შესული კომპანიის გაჯანსაღების მნიშვნელოვან და ეფექტურ საშუალებად ითვლება. 

შპს-იდან გასვლა, როგორც თავად ინსტიტუტი, არაერთ პრაქტიკულ ამოცანას გულისხმობს. მისი მართებულად განვითარების საშუალებაა კანონის დებულებათა პრინციპულად სწორად აღქმა, რასაც საფუძველი უნდა ჩაუყაროს თავად ამ ნორმების დანიშნულების პრინციპულად სწორად გააზრებამ და ჯეროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებამ, რათა კომპანიის ან მისი პარტნიორების საწინააღმდეგო იარაღად არ გამოიყენოს ე.წ. განაწყენებულმა პარტნიორმა. საყურადღებოა, რომ დღეს სასარგებლოდ მიჩნეული ინსტრუმენტი პარტნიორების უფლებების დაცვისა პრაქტიკაში უფლების ბოროტად გამოყენების საშიშ იარაღად არ გადაიქცეს. ასევე მნიშვნელოვანია ამ უფლებების სწორად განხორციელება, იმგვარად, რომ ამით არ შეილახოს თავად კომპანიის, სხვა პარტნიორების ან მესამე პირების ინტერესები. ამის პრევენცია კი მხოლოდ სწორი საკანონმდებლო რეგულაციებითა და სასამართლო პრაქტიკით იქნება შესაძლებელი.

ამდენად, რადგან სადავო არაა თავად ამ ინსტიტუტის – შპს-იდან პარტნიორის გასვლის უფლების — უპირობო მნიშვნელობა ჯანსაღი საკორპორაციო სივრცის არსებობისთვის, მას აღარ შევეხებით და მოცემულ სტატიაში ვეცდებით ავსახოთ ახალი ნორმებით დადგენილი კონკრეტული რეგულაციები, მათში დანახული ამოცანები და გადაჭრის შესაძლო გზები. თუმცა აღნიშნული სტატიის ფარგლებში ამ საკითხის დეტალური კვლევა შეუძლებელია და, ვფიქრობთ, იგი შემდგომ უფრო საფუძვლიანი მსჯელობის საგანი გახდება. 

ახალი მეწარმეთა შესახებ კანონის 144.1 მუხლით დადგენილია შპს-იდან გასვლის კონკრეტული წინაპირობები და ასეთებად დასახელებულია შემდეგი: 
1. კომპანიის წესდებით დადგენილი წინაპირობების არსებობისას; 
2. იმ შემთხვევაში, თუ კომპანიის ხელმძღვანელის ან პარტნიორის ქმედებები მნიშვნელოვნად აზიანებს მის ინტერესებს; 
3. თუ არსებობს ერთ-ერთი შემდეგი საფუძველი: 
ა. შპს საქმიანობის საგანი მნიშვნელოვნად შეიცვალა; 
ბ. დივიდენდი არ განაწილებულა ბოლო 3 წელია, თუმცა კომპანიის ფინანსური მდგომარეობა ამის შესაძლებლობას იძლეოდა; 
გ. გადაწყვეტილება შეეხება კომპანიის რომელიმე კლასთან დაკავშირებული უფლების ცვლილებას (135.4 მუხლი); 
დ. სხვა პარტნიორებმა მიიღეს გადაწყვეტილება დამატებითი შენატანის განხორციელების შესახებ, რომელიც მასზეც ვრცელდება.
კომპანიიდან გასვლის საფუძვლებთან დაკავშირებით საინტერესო პრაქტიკულ საკითხს წარმოადგენს შემდეგი: ყველა ხსენებული ცვლილება/გადაწყვეტილება ფორმდება პარტნიორთა გადაწყვეტილების სახით, შესაბამისად, შესაძლებელია დადგეს პრაქტიკული პრობლემა – რამდენადაა შესაძლებელი გასვლის წინაპირობის დასაბუთება სასამართლოში განცხადების წარმოებისას ისე, რომ  ცალკე, სპეციალური სასარჩელო მოთხოვნათავად იმ პარტნიორთა გადაწყვეტილების/კრების ოქმის ბათილად ცნობის შესახებ არ განიხილება, რომლითაც გადაწყდა ის საკითხი, რამაც გასვლის საფუძველი  წარმოშვა. 

მართალია, აღნიშნულ კითხვასაც აქვს არსებობის უფლება, მაგრამ საკორპორაციო სამართლის ჭრილში, ვფიქრობთ, ამაზე პრინციპული პასუხი ასეთი იქნება: თუ პირი ირჩევს პარტნიორის გადაწყვეტილების გასაჩივრების გზას, იგი რჩება პარტნიორად და შიდა საკორპორაციო საშუალებებით ცდილობს თავისი უფლებების დაცვას. ხოლო შპს-იდან გასვლა არის სხვა ალტერნატივა და ზუსტად იმავე მოტივით მან შეიძლება არ გაასაჩივროს გადაწყვეტილება, თუმცა მისი შინაარსი კომპანიიდან გასვლის დასაბუთების საფუძვლად მიუთითოს. ასეთ დროს პარტნიორი გადის კომპანიიდან და მისთვის აღარაა არსებითი მნიშვნელობისა, დარჩება ძალაში ეს „კანონსაწინააღმდეგო“ გადაწყვეტილება თუ არა, რადგან ეს მას აღარ შეეხება (მაგ., მესამე წელია, არ განაწილდა დივიდენდი, რამაც წარმოშვა შპს-იდან გასვლის უფლება, თანაც მიღებულია პარტნიორის გადაწყვეტილების სახით. ასეთ დროს ეს ფაქტი – დივიდენდის გაუნაწილებლობა – ერთ შემთხვევაში შეიძლება გახდეს დავის საგანი და მეორე შემთხვევაში – შპს-იდან გასვლის წინაპირობა).

გასვლის გადაწყვეტილების მისაღებად – როგორც პარტნიორების თანხმობისას, ისე სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებისას – დასადგენი იქნება, სად გადის ზღვარი, ერთი მხრივ, კონკრეტული პარტნიორის უფლებისა და, მეორე მხრივ, მთელი კომპანიის, სხვა პარტნიორების და მისი კრედიტორების ინტერესების ბალანსს შორის. ეს განსაკუთრებით აქტუალურია იმ შემთხვევაში, თუ კომპანია არაა მზად წილის კომპენსაციისთვის, არ აქვს ამდენი თავისუფალი ნაღდი ფულადი რესურსი, რომ „გაუშვას“ პარტნიორი. ამასთან, კომპანიის წესდება არ უკრძალავს პარტნიორს წილის გასხვისებას და ამ გზით გასვლას. ასეთ დროს, ვფიქრობ, უნდა იმსჯელონ, რამდენად სამართლიანია, კომპანიამ იტვირთოს პარტნიორის გასვლის ტვირთი, თუ მას არ ზღუდავს სხვა არაფერი, თავად გაასხვისოს კუთვნილი წილი კერძო გარიგების გზით. ამასთან, საზოგადოების გადაწყვეტილება, რომელიც გასვლის საფუძვლადაა მითითებული, არ არის არამართლზომიერი და უკანონო, მოუხედავად იმისა, რომ გასვლის ინიციატორი პარტნიორი მას არ ეთანხმებოდა. 

ზემოხსენებული პრობლემა კრიტიკულ მნიშვნელობას მაშინ შეიძენს, თუ ამ გადაწყვეტილების მიღება სასამართლოს მოუწევს, თორემ, თუ იარსებებს პარტნიორების თანხმობა, ასეთ დროს ისინი თავად განკარგავენ თავიანთ საკუთრების უფლებას და მათზე იქნება ყველა გადაწყვეტილების მიღების რისკიც. შესაბამისად, თუ მიიღებენ გადაწყვეტილებას, რომელიც გახდება კომპანიისთვის საზიანო, ეს სწორედ ერთ-ერთი ტიპური მცდარი ბიზნესგადაწყვეტილება იქნება, რაც პრაქტიკაში არცთუ ისე იშვიათია. თუმცა პარტნიორების მიერ გადაწყვეტილების მიღებისასაც ცალკე რჩება დასაცავი სუბიექტი – თავად კომპანია, როგორც ცალკე პირი, და მისი სხვა პარტნიორები და კრედიტორები, რაც პრაქტიკული გამოწვევაა და არ უნდა იყოს უყურადღებოდ დატოვებული.

ამდენად, ვფიქრობთ, სასამართლოს სწორი მიდგომის ჩამოყალიბება საჭირო იქნება იმისთვის, რომ პრაქტიკა მხოლოდ ცალმხრივად არ განვითარდეს, პარტნიორებმა (განსაკუთრებით მინორიტარი პარტნიორებისგანაა ამის რისკი) ეს უფლება ბოროტად არ გამოიყენონ და ამით არ დააზარალონ მოქმედი კომპანია, რომელსაც შეიძლება ნაღდი ფულის სახით წილის კომპენსაციის გაცემის საშუალება არ ჰქონდეს. ამის დავალდებულებით კი გადახდისუუნარო კომპანია მივიღოთ.

მეწარმეთა შესახებ ახალ კანონში პარტნიორის გასვლის რამდენიმე სახეა ასახული, კერძოდ: 
1 – როდესაც თანხმდებიან პარტნიორები როგორც გასვლაზე, ისე კომპენსაციის ოდენობაზე; 
2 – თანხმდებიან გასვლაზე, მაგრამ წილის შეფასებას ადგენს აუდიტორი; 
3 – ვერც გასვლაზე თანხმდებიან და ვერც ფასზე და მთლიანად სასამართლოს გადასაწყვეტია. 
ამ სამივე შემთხვევას დამოუკიდებელი სპეციფიკური რეგულაციები ახლავს, რომელთაც მოკლედ შევაფასებთ. 
როდესაც პარტნიორების მხრიდან თანხმობა ცხადდება, შესაძლებელია სადავო გახდეს ერთადერთი წილის ღირებულების საკითხი, რომელსაც ან აუდიტორი ადგენს, ან სასამართლო. 

მაგრამ, თუ ამ შემთხვევაში პარტნიორებმა (დომინანტმა) ისე განაცხადეს თანხმობა როგორც გასვლაზე, ისე ღირებულებაზე, რომ სხვა მინორიტარი პარტნიორების უფლება დაირღვა, ცალკე წარმოიშობა ამ თანხმობის გასაჩივრების წინაპირობა, რადგან შესაძლებელია სწორედ გასვლის ინიციატივა იყოს კომპანიის რეალურად დაშლისთვის მოფიქრებული სცენარი დომინანტის მხრიდან და თანხმობაც წარმოადგენდეს საფრთხეს. ასეთ დროს და ყველა შემთხვევაში აუცილებელია, ყველა პირმა, რომელთა უფლებაც ილახება, იზრუნოს საკუთარი უფლების დაცვაზე და გაასაჩივროს ნებისმიერი ქმედება თუ გადაწყვეტილება.
ამრიგად, ჩვენი შემდგომი მსჯელობა ძირითადად პარტნიორების თანხმობის გარეშე გასვლას ეხება, როდესაც ხელთ არ გვაქვს პარტნიორის თანხმობა და სასამართლოს უწევს გადაწყვეტილების მიღება (ან აუდიტორის დანიშვნაზე მხოლოდ ან არსებითად), რაც მეტად სპეციფიკურია და მეტ დაფიქრებას საჭიროებს.

თავად ეს ინსტიტუტი, რომელიც პირდაპირ ახდენს ფინანსურ გავლენას კომპანიის ფუნქციონირებაზე, არ არის მხოლოდ სამართლებრივი საკითხი და უფრო მეტი ეკონომიკურ-ფინანსური ფაქტორია გასათვალისწინებელი. ამდენად, ვფიქრობთ, სასამართლომ სწორი შეფასება უნდა მისცეს გარემოებებს, რომლებიც ამ სამართლებრივი დებულებების მიღმა არსებობს და მხოლოდ ე.წ. სამართლებრივად მშრალ ჭრილში, სიტყვასიტყვით, არ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება. ამაში კი სპეციალისტების აქტიური ჩართვა იქნება აუცილებელი, რომელთა დახმარებითაც გაანალიზდება როგორც გასვლის მსურველი პარტნიორის, ისე კომპანიისა და სხვა პარტნიორების პოზიციებიც, კომპანიის ფინანსური მდგომარეობა და ა.შ. 

როგორც ზემოთაც ვაჩვენეთ, მეწარმეთა შესახებ კანონის 144-ე მუხლი ითვალისწინებს შპს-ის პარტნიორის კომპანიიდან გასვლის 3 დამოუკიდებელ წინაპირობას, რომლის მე-3 საფუძველი კიდევ რამდენიმე ქვესახეს აერთიანებს. მოკლედ შევეხებით მათ სათითაოდ: 
1.    კომპანიის წესდებით დადგენილი წინაპირობების არსებობა 
რადგან, ზოგადად, საზოგადოებიდან პარტნიორის გასვლასა და მისი წილის კომპენსაციას მეწარმეთა შესახებ კანონმდებლობა ყოველთვის დასაშვებად თვლიდა, წესდებით შესაძლებელია გაწერილი იყოს სხვა საფუძვლებიც და რეგულაციაც, დამატებით იმაზე, რაც მითითებულია კანონში. მიუხედავად იმისა, რომ კანონის შემდეგ მუხლში საუბარია მხოლოდ წილის ღირებულების კომპენსაციაზე, ვფიქრობთ, არაა გამორიცხული, წესდებით დადგენილ იქნეს შენატანი წილის ნატურით გაცემაც, თუ ეს არ ეწინააღმდეგება სხვათა უფლებებს და კომპანიის ინტერესებსაც არ ლახავს. 

2.    იმ შემთხვევაში თუ კომპანიის ხელმძღვანელის ან პარტნიორის ქმედებები მნიშვნელოვნად აზიანებს მის ინტერესებს
აღნიშნული ჩანაწერი ძალიან ვრცელია და მრავალი ქმედება შეიძლება იქნეს ნაგულისხმევი. ამ კანონისმიერ დანაწესთან დაკავშირებით საგულისხმოა, რომ ასეთ შემთხვევაში პარტნიორს შეუძლია მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს დომინანტის ან ფიდუციარის/ხელმძღვანელის მიმართ ზიანის ანაზღაურება როგორც კომპანიის სასარგებლოდ, დერივაციული სარჩელით, ისე სათავისოდ როგორც პარტნიორმა, რომელსაც მიადგა ზიანი, თუ ამ ქმედებებით შემცირდა მისი წილის ღირებულება (50-55 და 148, 176 მუხლები) და ა.შ. 

შესაბამისად, ამ ჩანაწერის არსებობა ისე უნდა იქნეს განმარტებული, რომ, ჯერ ერთი, კარგად შეფასდეს, რამდენად არის ეს ქმედება არსებითი და მნიშვნელოვანი, და მეორე – ვფიქრობთ, აქვს არსებობის უფლება იმ მოსაზრებას, რომ ზემოხსენებული საფუძვლის არსებობისას გასვლის გზით პარტნიორის უფლება უნდა განხორციელდეს მხოლოდ მაშინ, თუ სხვა გზით ეს შეუძლებელია, მათ შორის, სარჩელის შეტანით, მისი წილის გასხვისების გზით და ა.შ. 

ზემოხსენებული კრიტიკული კითხვა იარსებებს პრაქტიკაში და, ვფიქრობთ, სასამართლოს მეშვეობით გაეცემა პასუხი – ეს წინაპირობაც, როგორც ზემოთაც ვახსენეთ, რამდენად არის შესაძლებელი, საერთოდ არ გახდეს სადავო და დასაბუთდეს პირდაპირ გასვლის წინაპირობად, ანუ ჩამოყალიბდეს პარტნიორის ალტერნატიული უფლებები: რჩება პარტნიორად და ასაჩივრებს ხელმძღვანელის ან დომინანტის ქმედებას თუ ირჩევს შპს-იდან გასვლის გზას და თავად გადაწყვეტილების გასაჩივრება და მისი გაბათილება აღარ აინტერესებს? 
3.    თუ არსებობს ერთ-ერთი შემდეგი საფუძველი: 

ა. შპს საქმიანობის საგანი მნიშვნელოვნად შეიცვალა 
რადგან შპს საქმიანობის სფერო შეუზღუდავია, ამის შესაძლებლობა ყოველთვის არსებობს, რაც პარტნიორისთვის უნდა იყოს სავარაუდო. კანონში არ არის საუბარი იმაზე, რა ხდება მაშინ, თუ პირველადი საქმიანობა დარჩა, მაგრამ სხვა დაემატა.
ასევე ბუნდოვანია, იწვევს თუ არა ნებისმიერ შემთხვევაში ეს ცვლილება გასვლის უფლებას? – თუ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ეს საქმიანობა კანონსაწინააღმდეგოა ან მორალის პრინციპებს ეწინააღმდეგება. ერთადერთი ყურადსაღები ინტერესი შეიძლება იყოს ის, რომ საქმიანობის საგანი გადამწყვეტი იყო პარტნიორისთვის და მისი შეცვლა პირდაპირ აისახა მის ნებაზე. საზოგადოებაში მონაწილეობის შეთანხმება, თავისი არსით, არის სამოქალაქო გარიგება, რომლისთვისაც არსებითია მთავარ პირობაზე ზუსტად გამოხატული ნება. შესაბამისად, თუ მოხდა მისი, როგორც გარიგების, არსებითი პირობის შეცვლა, ამან შესაძლებელია გააჩინოს ამ გარიგებიდან გასვლის საპატიო საფუძველიც. 
ამდენად, მიგვაჩნია, რომ ნებისმიერი სხვა საქმიანობის დამატება ან ცვლილება პარტნიორს გასვლის ამ წესზე აპელირების უფლებას არ უნდა აძლევდეს.

ბ. დივიდენდი არ განაწილებულა ბოლო 3 წელია, თუმცა კომპანიის ფინანსური მდგომარეობა ამის შესაძლებლობას იძლეოდა
ეს პუნქტიც ძალიან საფრთხილოა და სწორად უნდა მოხდეს მისი გამოყენება. ზოგადად, სადავო არაა, რომ ბიზნესგადაწყვეტილებები და ბიზნესის წარმოება ბევრად უფრო კომპლექსურია, ვიდრე მხოლოდ ბალანსის წაკითხვა და დასკვნის გაკეთება – არსებობდა თუ არა მოგება ბალანსზე და შეიძლებოდა თუ არა დივიდენდის განაწილება. შესაძლებელია ბიზნესისთვის ამ მოგების ე.წ. „ჩატრიალება“ აუცილებელი იყო კომპანიის ეფექტურობის შესანარჩუნებლად წლებზე გათვლილი პერსპექტივით. ასეთ დროს მხოლოდ მშრალი ციფრებით იმაზე მსჯელობა, შეიძლებოდა თუ არა დივიდენდის განაწილება, ვფიქრობ, რთული სათქმელია და არასწორი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობას იძლევა. 

გ. გადაწყვეტილება შეეხება კომპანიის რომელიმე კლასთან დაკავშირებული უფლების ცვლილებას (135.4 მუხლი) 
თუ პარტნიორს არ სურს შეცვლილი პირობებით კომპანიაში დარჩენა, მას აქვს შესაძლებლობა, გაასხვისოს ან გარეშე პირზე, ან შიგნით, სხვა პარტნიორებზე. ამ საფუძვლით გასვლის უპირობოდ დაკმაყოფილების ან დაშლის გადაწყვეტილების მიღება, ვფიქრობ, მსჯელობის შედეგად უნდა იქნეს მიღებული, რათა არ დაზიანდეს თავად კომპანიის, სხვა პარტნიორების ან კრედიტორების ინტერესები.

დ. სხვა პარტნიორებმა მიიღეს გადაწყვეტილება დამატებითი შენატანის განხორციელების შესახებ, რომელიც მასზეც ვრცელდება.
აღნიშნული წინაპირობაც შესაძლებელია წარმოიშვას, თუ მიღებულია გადაწყვეტილება შენატანის გაზრდაზე, რომელსაც პარტნიორი არ ეთანხმება. ასეთ დროს კანონი ითვალისწინებს ორ შესაძლებლობას: წილის ჩამორთმევისა და შპს-იდან გასვლის პროცესს (139-140 მუხლები).

ზოგადად, როგორც ზემოთაც აღვნიშნეთ, კანონი ეხება 3 დამოუკიდებელ წესს და შესაბამის რეგულაციას, როდესაც:
-     პარტნიორი გამოდის ინიციატივით კომპანიის წინაშე შპს-იდან გავიდეს, ხოლო დანარჩენი პარტნიორები ეთანხმებიან გასვლასაც და წილის კომპენსაციის ოდენობასაც; 
-    პარტნიორი აცხადებს შპს-იდან გასვლაზე და დანარჩენი პარტნიორები ეთანხმებიან გასვლას, თუმცა ვერ თანხმდებიან წილის კომპენსაციის ოდენობაზე; 
-    პარტნიორი აცხადებს, რომ შპს-დან გადის, დანარჩენი პარტნიორები კი საერთოდ უარს აცხადებენ გასვლაზე, რაც პარტნიორისთვის სასამართლოსთვის მიმართვის ან/და საზოგადოების დაშლის წინაპირობას შეიძლება ქმნიდეს.
ცალკე აღსანიშნავია, რომ გასვლის უფლება არსებობს მხოლოდ მაშინ, თუ გასვლის წინაპირობა იმ გადაწყვეტილებამ წარმოშვა, რომელზეც გასვლის ინიციატორ პარტნიორს თანხმობა არ განუცხადებია.

პარტნიორი ვალდებულია წერილობით აცნობოს საზოგადოების ხელმძღვანელ პირებს გასვლისა და მიზეზების შესახებ. ხელმძღვანელი დაუყოვნებლივ აცნობებს დანარჩენ პარტნიორებს, რის შედეგადაც პარტნიორები იღებენ გადაწყვეტილებას (გადაწყვეტილება მიიღება პარტნიორების გადაწყვეტილების/ოქმის სახით, თანახმად კანონის რეგულაციებისა) მისი გასვლისა და კუთვნილი წილის სამომავლო ბედის განსაზღვრის შესახებ. 

თუ წერილობითი შეტყობინებიდან 30 დღეში პარტნიორები არ მიიღებენ გადაწყვეტილებას ან მიიღებენ უარყოფით გადაწყვეტილებას, ხელმძღვანელი ამის შესახებ აცნობებს გასვლის ინიციატორ პარტნიორს. უარად ითვლება ასევე, თუ ხელმძღვანელი არ აცნობებს მიღებულ გადაწყვეტილებას პარტნიორს 30 დღეში. 

აქ სწორად უნდა განიმარტოს – პირველად 30 დღეში უნდა მიიღონ გადაწყვეტილებაც და პარტნიორსაც აცნობონ, თუ ცალკეა პირველადი, გადაწყვეტილების მისაღებად დადგენილი 30 დღე და მისი გასვლის მერე, დამატებით 30 დღეში (ანუ ჯამურად 60 დღეში), თუ არ მოხდა პარტნიორის ინფორმირება, ამ ვადის გასვლის მერე ითვლება უარად.

როგორც წესი, პარტნიორის გასვლა ხდება მაშინ, თუ დანარჩენ პარტნიორებთან გართულებული ურთიერთობების გამო ერთად საქმიანობა ვერ ხორციელდება და სიტუაცია ჩიხშია შესული. შესაბამისად, ასეთ ვითარებაში შესაძლებელია გასვლაზე პრინციპული თანხმობაც მოიპოვონ და ეს ყველა მხარის ინტერესს ეთანხმებოდეს, თუმცა კრიტიკულად არსებითი საკითხია წილის ღირებულებაზე შეთანხმება.

მოცემული პრობლემების აღმოსაფხვრელად მნიშვნელოვანია, თუ წესდებით პირდაპირ იქნება გაწერილი ყველა პრინციპი, რა დროსაც გადასაწყვეტიც არაფერი იარსებებს და წინასწარ დადგენილ წესს მიყვება ყველა პირი. თუმცა თავისთავად წესდების ჩანაწერის შეცილებაც შეიძლება მოხდეს გასვლის ინიციატორი პირის მიერ, თუ იარსებებს გარიგების (ან მისი ნაწილის) ბათილობის რაიმე წინაპირობა, რადგან წესდება, თავისი არსით, მრავალმხრივი გარიგებაა და მასზე ჩვეულებრივ ვრცელდება სამოქალაქო კოდექსის ნორმები.

როგორც ზემოთაც აღვნიშნეთ, კანონში მხოლოდ წილის ღირებულებაზეა საუბარი და არ ითვალისწინებს წილის ნატურით გატანას, რადგან კაპიტალში შეტანილი უკვე კომპანიის საკუთრებაა და კაპიტალიდან მისი გატანა ძალიან უარყოფით გავლენას მოახდენს როგორც მთელ კომპანიაზე, ისე კრედიტორებზეც. თუმცა, ვფიქრობ, წესდებით მაინც შესაძლებელია მოხერხდეს დამატებითი შეთანხმებაც და წილის ნატურით გატანაც ან წილის სანაცვლოდ სხვა ნივთის (მიწის ნაკვეთის, რაიმე ნივთის) მიღება.
თუ ვერ მიიღწევა წილის ღირებულებაზე შეთანხმება, ცალკეა გაწერილი, რომ წილის ღირებულება უნდა განსაზღვროს მხარეების მიერ შერჩეულმა აუდიტმა, ხოლო, თუ ვერ თანხმდებიან კანდიდატზე, აუდიტი შეიძლება დანიშნოს სასამართლომ. 

ასევე კანონში, მართალია, გაწერილია აუდიტის მომსახურების გადახდის წესიც, მაგრამ, ვფიქრობ, ბუნდოვანია და გარკვეულ ჩასწორებას საჭიროებს, რადგან წერია, რომ მხარეებს გადახდის ვალდებულება თანაბრად ეკისრებათ და აქვე ისიც არის მითითებული, რომ აუდიტის მომსახურების ღირებულების ანაზღაურებისთვის სოლიდარულად აგებენ პასუხს. ამ შემთხვევაში მხარეებად ითვლებიან გასვლის ინიციატორი პარტნიორი და კომპანია, ანუ რეალურად ორი მხარე. თანაბარწილი ანაზღაურება ნიშნავს, რომ გადასახადი ორად იყოფა და თითოეულ ნახევარზე ცალკეული მხარეა პასუხისმგებელი. სოლიდარული პასუხისმგებლობა კი იმ შემთხვევაში ვერ იარსებებს, თუ პასუხისმგებლობის თანაბარი ფარგლებია დადგენილი (კანონის 144.6 მუხლი).

განსაკუთრებული მსჯელობის საგანია შემთხვევა, როდესაც ნამდვილად სასამართლოს მოუწევს თავად ბიზნესსაქმიანობაში ჩარევა და პარტნიორების ნების წინააღმდეგ მან უნდა გადაწყვიტოს კონკრეტული პირის როგორც საზოგადოებიდან გასვლის, ისე მისი წილის კომპენსაციის საკითხიც.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, მეწარმეთა შესახებ კანონის თანახმად, გასვლის თემაზე სასამართლო ორ შემთხვევაში ერევა: 
1. როცა არსებობს პრინციპული თანხმობა გასვლაზე, მაგრამ წილის ღირებულების დასადგენად მხარეები აუდიტის კანდიდატურაზე ვერ შეჯერდნენ და ასეთ დროს ის სასამართლომ უნდა დანიშნოს, რომელიც შემდეგ წილის ღირებულებასაც დაადგენს. პროცესი კი უკვე სასამართლოს კონტროლის მიღმა ხდება;
2. შემთხვევა, როდესაც ვერ ხერხდება შეთანხმება მხარეებს შორის ვერც ერთ საკითხზე და სასამართლო არსებითად თავად იღებს გადაწყვეტილებას როგორც გასვლის წინაპირობების, ისე მასზე თანხმობის, წილის ღირებულების ოდენობისა და გაცემის ვადის შესახებ.

მეწარმეთა შესახებ კანონი ადგენს სასამართლოსთვის მიმართვის 30-დღიან ვადას. საინტერესოა, რომ ვადის გასვლის შემდგომი მიმართვისას სასამართლომ ხანდაზმულობით უნდა უთხრას უარი მოთხოვნის არსებით განხილვაზე, თუ რა შედეგი შეიძლება მოჰყვეს ამას. ასევე ამ ვადის გასვლის შემდეგ მოთხოვნის განუხილველობისას რა გზით შეუძლია პარტნიორს საქმის გაგრძელება. სასამართლოს სწორი პრაქტიკით უნდა დადგინდეს, მოსალოდნელი იქნება თუ არა ასეთ შემთხვევაში საზოგადოების დაშლის ინიციირების წინაპირობა.

გარდა არსებითი საკითხისა – უნდა გამოაცხადოს თუ არა თანხმობა სასამართლომ პარტნიორის გასვლის უფლებაზე, ვფიქრობთ, კომპანიის ფუნქციონირებისთვის უფრო მნიშვნელოვანია წილის კომპენსაციის გადახდის ვადის დადგენა. კანონის 144.7 მუხლში იმპერატიულად არის მითითებული, რომ სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებისას წილის ღირებულება უნდა ანაზღაურდეს სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალაში შესვლიდან არა უგვიანეს 30 დღეში.

თუმცა, ვადასთან დაკავშირებით კანონში საკმაო ბუნდოვანებაა, რადგან, ზემოთ აღნიშნული 30-დღიანი ვადის გარდა (144.7 მუხლი), ამავე მუხლის მე-8 პუნქტი ცალკე ადგენს ზოგად ვადას ანაზღაურებისთვის, რომლის, ,,გ“ ქ/პუნქტის მიხედვით, ანაზღაურდება სასამართლოს მიერ განსაზღვრულ ვადაში, მაინც განმარტებას საჭიროებს, რაც ნიშნავს, რომ შეიძლება სასამართლომ 144.7 მუხლით დადგენილ 30 დღეზე მეტი ხანიც განსაზღვროს, თუ საუბარია მხოლოდ 30 დღეზე ნაკლების განსაზღვრაზე და ეს, 144.7 მუხლით დადგენილი, 30-დღიანი ვადა მაქსიმალური და იმპერატიულია. 

ვფიქრობთ, გარკვეულ ხარვეზად შეიძლება ჩაითვალოს და დაზუსტებას საჭიროებდეს ის, რომ 144.8 პუნქტის ა-ბ ქ/პუნქტები ეხება იმ შემთხვევებს, როდესაც ანაზღაურების ვადა სასამართლოს გარეშე განისაზღვრება, ხოლო გ ქ/პუნქტი სასამართლოს მიერ დადგენილ ვადას ადგენს, რომელიც, ამავე მუხლის მე-7 პუნქტის მიხედვით, მაქსიმალურ, 30-დღიან ვადას ითვალისწინებს. 
ზემოაღნიშნული მსჯელობის საფუძველს იძლევა ის, რომ ამ მუხლის ბოლო პუნქტი (145.9 მუხლი) ადგენს იმასაც, რომ წილის ანაზღაურების ვადაზე ვრცელდება მეწარმეთა შესახებ კანონის 145-ე მუხლის პირველი, მე-4 და მე-7 პუნქტები.
მეწარმეთა შესახებ კანონის ხსენებული 145-ე მუხლის თანახმად:
145.1. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ხელმძღვანელი ორგანო ამზადებს დივიდენდის პარტნიორებზე განაწილების შესახებ წინადადებას და მას პარტნიორებს წარუდგენს. ხელმძღვანელი ორგანო ვალდებულია წინადადებასთან ერთად წარუდგინოს განცხადება საზოგადოების გადახდისუნარიანობის შესახებ, რომლითაც დასტურდება, რომ დივიდენდის განაწილების დღიდან მომდევნო კალენდარული წლის განმავლობაში ეს საზოგადოება შეძლებს ვადამოსული ვალდებულებების ჩვეულებრივი ან/და დაგეგმილი საქმიანობის ფარგლებში შესრულებას;
145.4. დივიდენდი პარტნიორებზე უნდა განაწილდეს დივიდენდის პარტნიორებზე განაწილების შესახებ პარტნიორთა გადაწყვეტილებაში მითითებული თარიღიდან წესდებით ან ამ გადაწყვეტილებით განსაზღვრულ ვადაში, რომელიც არ უნდა აღემატებოდეს აღნიშნული გადაწყვეტილების მიღებიდან 9 თვეს;
145.7. პარტნიორს ან პარტნიორთან დაკავშირებულ პირს შეუძლია სახელშეკრულებო ურთიერთობა ჰქონდეს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებასთან (მათ შორის, იყოს ხელმძღვანელი პირი ან სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი და მიიღოს ამ საზოგადოებისგან შესაბამისი ხელშეკრულებიდან გამომდინარე საზღაური), თუ ხელშეკრულების პირობები და ხელშეკრულებით დადგენილი საზღაური არსებითად შეესაბამება დამოუკიდებელ პირებს შორის არსებული სახელშეკრულებო ურთიერთობის პირობებს.

სანამ ვადაზე გადავალთ, აღვნიშნავთ, რომ ზემომითითებული პუნქტების შინაარსი ცხადყოფს, რომ ხსენებული საკანონმდებლო ხარვეზია და 145.7 პუნქტის ნაცვლად თემატურად უნდა იყოს მითითებული ამავე მუხლის მე-6 პუნქტი (რადგან ამის მსგავს შინაარსს მოიცავს პროცესუალური ნორმები), რომელშიც მითითებულია:
145.6. დივიდენდის პარტნიორებზე განაწილება დაუშვებელია, თუ დიდია იმის ალბათობა, რომ ამის შედეგად შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება მომდევნო კალენდარული წლის განმავლობაში ვერ შეძლებს ვადამოსული ვალდებულებების ჩვეულებრივი ან/და დაგეგმილი საქმიანობის ფარგლებში შესრულებას. ასევე დაუშვებელია დივიდენდის პარტნიორებზე განაწილება, თუ ამის შედეგად შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების აქტივები ვეღარ დაფარავს ვალდებულებებსა და განთავსებული კაპიტალის ოდენობას. დაუშვებელია აგრეთვე რეზერვების განაწილება, თუ ეს აკრძალულია კანონით ან წესდებით.

ზემოხსენებული დებულებების შინაარსიდან გამომდინარე, ვფიქრობთ, არსებობს პირდაპირი მინიშნება იმაზე, რა საკითხებზე უნდა იმსჯელონ გადაწყვეტილების მიღებამდე. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია სასამართლოს პრაქტიკამ სწორი გეზი აიღოს და დაადგინოს, რა უნდა გაითვალისწინოს სასამართლომ გადაწყვეტილების მიღებისას.

რადგან მეწარმეთა შესახებ კანონის მატერიალური ნორმები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ნორმებით უნდა აღასრულონ, შესაბამისად, სასამართლოს ჩარევის/კონტროლის შინაარსი და რეალური ფარგლები სწორედ საპროცესო კანონმდებლობის ანალიზის საფუძველზეა შესაძლებელი და საპროცესო კოდექსის დებულებებიც პრაქტიკულად იმავე პრინციპებს ეხმიანება გადაწყვეტილების არსებით ფაქტორებთან მიმართებისას.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსს დაემატა თავი: „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული საკითხების განხილვის წესი“, თუმცა უშუალოდ შპს-იდან პარტნიორის გასვლის მარეგულირებელი წესები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსში არ არის მოცემული. ძნელი სათქმელია, გამორჩენილია ეს ნაწილი და დამატებაა საჭირო თუ, უბრალოდ, კანონმდებელმა ჩათვალა, რომ ამ ინსტიტუტის რეგულირებაც მსგავსი საკითხების მარეგულირებელი ნორმებით უნდა მოგვარებულიყო ანალოგიის საფუძველზე. 

როგორც ზემოთაც წარმოგიდგინეთ, მოცემულ საკითხზე სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭიროა განსაკუთრებული სიფრთხილე, რათა დაცულ იქნეს ბალანსი ორ მხარეს შორის. სწორედ ამ გარემოებათა გამოძახილია სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 309 26-ე მუხლის მე-6 ნაწილის იმპერატიული მოთხოვნები, რომელთა მიხედვითაც პარტნიორის წილის გამოსასყიდი სამართლიანი ფასის დადგენისას სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს:
ა) წილის ღირებულება;
ბ) საზოგადოების მიერ მისაღები სავარაუდო შემოსავლები;
გ) საზოგადოების აქტივები (მათ შორის საზოგადოების რეზერვები, საქმიანი რეპუტაცია, გამოცდილება, პერსპექტივები და საქმიანი კავშირები) და პასივები.

შესაბამისად, როგორც ზემოთაც არაერთხელ მივუთითეთ, სწორედ ამ გარემოებათა გათვალისწინებით ისე უნდა მიიღოს სასამართლომ გადაწყვეტილება, რომ არ შეილახოს საზოგადოების ინტერესები მისი სამომავლო საქმიანობის გაგრძელების პერსპექტივის მოსპობის ან გართულების სახით. რაც ნიშნავს, რომ რეალურად ამ ინსტიტუტის პრაქტიკაში განხორციელება შესაძლებელი და გამართლებული იქნება მხოლოდ მაშინ, თუ კომპანიას, რომლიდანაც გასვლას ითხოვს პარტნიორი, აქვს იმ ოდენობის თავისუფალი სახსრები, რომ კომპანიისგან ნაღდი ფულის სახით გატანისას საზოგადოებას პრობლემა არ შეექმნება, რაც ძნელი წარმოსადგენია საშუალო და მცირე ბიზნესის პირობებში, რადგან ნაღდი ფული, რომელიც კომპენსაციის სახით უნდა გაიცეს, ყოველთვის დიდი პრობლემაა.

საგულისხმოა, რომ მეწარმეთა შესახებ კანონის კომენტარში გამოთქმულია მოსაზრება, რომ, თუ ვერ ხერხდება გამსვლელი პარტნიორის წილის ღირებულების ანაზღაურება დადგენილი ოდენობით, მას შეუძლია საზოგადოების დაშლა მოითხოვოს.
საინტერესოა, რა იგულისხმება აღნიშნულში: მიღებული იყო გადაწყვეტილება წილის კომპენსაციაზეც, მაგრამ გადახდისას სინამდვილეში ვერ გაიცა თუ გადაწყვეტილება ვერ მიიღეს სასამართლოს მიერ წილის კომპენსაციაზე, რადგან თანხის გაცემის წინაპირობები არ არსებობდა, თანახმად კოდექსის 30926-ე მუხლის მე-6 ნაწილისა (შემოსავლები, აქტივები-პასივები და ა.შ)? ამდენად, ზუსტად უნდა დადგინდეს პრაქტიკა – პარტნიორის უფლება – მიმართოს სასამართლოს წილის გამოსყიდვაზე ან მოითხოვოს დაშლა – ეს ალტერნატივაა და მხარის გადასაწყვეტია, თუ ჯერ სასამართლომ უნდა დაადგინოს წილის ღირებულების ანაზღაურება, არ უნდა განხორციელდეს აღსრულება, ან სასამართლომ უარი უნდა თქვას გასვლის უფლების მინიჭებაზე და მხოლოდ ამის შემდგომი ნაბიჯია საზოგადოების დაშლის ინიციირება? საზოგადოების დაშლა ისეთი რადიკალური ნაბიჯია, რომ დასაშვებია ის პრინციპულ დონეზე, რომელიმე პარტნიორთან შეუთანხმებლობისას, ადვილად გამოიყენონ. ნებისმიერი ასეთი ქმედება უარყოფითად აისახება საზოგადოების იმიჯსა და საქმიან რეპუტაციაზე და შეიძლება მას დაუსაბუთებელი ზიანი მიაყენოს.  

ამდენად, ყველა პირმა თავისი უფლება კეთილსინდისიერების პრინციპის დაცვით იმგვარად უნდა განახორციელოს, რომ ზიანი არ მიადგეს სხვა პირს და არ გამოიკვეთოს უფლების ბოროტად გამოყენების ფაქტები. ვფიქრობთ, წინამდებარე სტატიაში ასახული ყველა უფლების რეალიზაციისას სასამართლოს ერთ-ერთი უპირველესი კვლევის საგანი სწორედ კეთილსინდისიერი ქცევა გახდება და სასამართლო შეძლებს შეასრულოს ეფექტური კონტროლის ფუნქცია ამ კუთხით. 

ზემოხსენებულ სტატიაში ვეცადეთ მეტ-ნაკლებად დეტალურად შევხებოდით ამ ინსტიტუტის ძირითად მნიშვნელოვან ასპექტებს, წარმოგვეჩინა მისი უდავოდ დიდი დადებითი როლი, რაც პარტნიორის ფუნდამენტური უფლების ერთ-ერთი ნათელი გამოვლენაა. შესაბამისად, განვიხილეთ გასვლის ინსტიტუტი, როგორც პარტნიორის უფლებების დაცვის მნიშვნელოვანი საშუალება, და ვთვლით, რომ მასზე სწორი პრაქტიკის დამკვიდრება არსებითია ამ ინსტიტუტის რეალიზებისთვის. უდავოა, რომ კომპანიიდან პირის გასვლის საკითხზე მსჯელობისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს მრავალი სამართლებრივ-ეკონომიკური ფაქტორი, რაც პარტნიორის უფლების განხორციელების პარალელურად ხელს შეუწყობს ჯანსაღი ბიზნესგარემოსა და კომპანიების ფინანსური მდგრადობის შენარჩუნებას. კომპანიიდან გასვლის მსურველი ყველა პარტნიორის მოთხოვნის პირდაპირ და უპირობოდ დაკმაყოფილება კი შეიძლება ბიზნესის არსებით შემაფერხებელ ფაქტორად იქცეს და უფლების ბოროტად გამოყენების არაერთი შემთხვევა წარმოშვას. 

ზემოაღნიშნული ფაქტორების გათვალისწინებით, ფაქტია, რომ თავად გასვლის ინსტიტუტი ჩვენს სინამდვილეში არაერთი პრაქტიკული ამოცანის წინაშე დგას, რომელთაც სასამართლოს პრაქტიკამ და სამეცნიერო კვლევებმა სწორი მიმართულება უნდა მისცეს, რითაც ხელს შეუწყობს მისი გაუარესების პრევენციას და ეს მართლაც უმნიშვნელოვანესი ინსტიტუტი პარტნიორების უფლებების დაცვის რეალურად ეფექტურ ბერკეტად დამკვიდრდება.